Wat is hartritme variabiliteit?

Uitleg afbeelding: De hoogste uitschieters in het bovenstaande hartfilmpje (ecg) is de elektrische activiteit die gemeten wordt op het moment dat de kamers van het hart samentrekken. De tijd tussen twee van die pieken is de tijd tussen twee hartslagen. De ene keer is deze tijd langer dan de andere keer. Let op: Bovenstaande is slechts een schematische illustratie van een hartfilmpje.

Wat beïnvloedt de hartritme variabiliteit?

De HRV wordt geregeld door ons onbewuste (autonome) zenuwstelsel[2]. Dit deel van ons zenuwstelsel bestaat uit twee delen: het sympatische deel en het parasympatische deel.

Het sympatische zenuwstelsel staat ook wel bekend als “fight or flight”. Dat betekent dat dit zenuwstelsel het overneemt op het moment dat ons lichaam in actie moet komen, bijvoorbeeld bij levensgevaarlijke situaties, maar ook bij sporten en stress wordt dit zenuwstelsel geactiveerd. Het zorgt onder andere voor een hogere hartslag en ademhalingsfrequentie.

Het parasympatische zenuwstelsel is exact het tegenovergestelde en is vooral actief als wij in rust zijn, bijvoorbeeld na het eten. Het parasympatische zenuwstelsel zorgt voor de vertering van voedsel, maar ook voor een lagere hartfrequentie.

Deze twee systemen werken continu samen en beïnvloeden onder andere de HRV[3]. Het precieze mechanisme hierachter is complex en het is vooral belangrijk om te onthouden dat ons parasympatische zenuwstelsel vooral in rust actief is en zorgt voor een hoge HRV (dus veel variatie in de intervallen tussen een hartslag). Wanneer we actief of gestrest zijn dan is vooral het sympatische zenuwstelsel actief. Dit zorgt voor minder variatie in onze hartfrequentie, en dus een lage HRV.

Wat is een hoge en lage hartritme variabiliteit?

Wanneer de intervallen tussen twee slagen bijna constant is, dan is de hartslag variatie bijna nul. Dit noemen we een lage HRV. Andersom, wanneer er veel tijdsvariatie zit tussen de hartslagen, dan is de HRV hoog.

Veel algoritmes en apps kwalificeren een HRV van boven de 75 (milliseconden) als “goed” en een HRV van onder de 50 als “slecht”. Maar deze richtlijnen zijn te simpel. De HRV scores verschillen per persoon en zijn erg afhankelijk van allerlei factoren zoals bijvoorbeeld de leeftijd[3-5]. Naarmate je ouder wordt, neemt de activiteit van je parasympatische zenuwstelsel af en wordt de HRV lager (afbeelding 2). Daarom zijn er steeds meer applicaties die ervoor pleiten om te kijken naar trends binnen een persoon. Zie jij bijvoorbeeld dat je normaal gesproken een HRV van 120 hebt en die vandaag maar 70 is, dan is dit voor jou een lage HRV. Terwijl dit juist een hoge HRV kan zijn voor iemand die normaal gesproken op een HRV van 50 zit.

Wat zegt hartritme variabiliteit over je gezondheid?

Uit meerdere onderzoeken blijkt dat een hoge HRV een teken is van een goede gezondheid en conditie, terwijl een lage HRV slechtere gezondheid weerspiegelt[6, 7]. Het is wel belangrijk om op te merken dat veel onderzoek naar het verband tussen HRV en gezondheid is gedaan bij mensen die reeds hartproblemen hadden (zoals na een hartinfarct of patiënten met hartfalen). Zo blijkt onder andere dat een lage HRV na een hartinfarct of na een open hartoperatie voorspellend is voor een slechtere overleving[8, 9]. 

Let ook op dat een hoge HRV niet altijd wijst op een goede gezondheid van het hart! Bij een zeer onregelmatige hartslag (en dus hoge HRV) kan er ook sprake zijn van een hartritmestoornis zoals atriumfibrilleren. Wil je hier meer over lezen? Lees dan ons artikel over hartritmestoornissen. Het is daarom altijd belangrijk om niet volledig te varen op een cijfertje dat een sportapp aangeeft.

Kan je je hartritme variabiliteit beïnvloeden?

Je hartritmevariabiliteit wordt door een heleboel factoren beïnvloedt. Zoals we eerder in dit artikel beschreven vermindert je HRV bij toename van leeftijd. Ook is de HRV afhankelijk van geslacht en etniciteit, maar dat zijn uiteraard allemaal factoren die moeilijk te beïnvloeden zijn. Toch zijn er wel een aantal leefstijlfactoren die (gemakkelijk) te beïnvloeden zijn en een positief effect kunnen hebben op de HRV[7]. Enkele van deze factoren zijn bijvoorbeeld:

• Een betere fysieke gezondheid en conditie. Mensen die regelmatig sporten, hebben gemiddeld een betere HRV. Omgekeerd is een hogere HRV ook een afspiegeling van een betere conditie[6].

• Overtraining kan zorgen voor een verlaagde HRV. Zie je bijvoorbeeld dat jouw HRV normaal gesproken hoog is en deze ineens aanzienlijk lager is na een aantal dagen achter elkaar intensief sporten? Dan is het misschien tijd om even wat minder intensief te sporten of een volledige rustdag in te plannen.

• Een normaal BMI met gezond vetpercentage is gerelateerd aan een hogere HRV

• Alcohol, roken en drugs zorgen voor een lagere HRV.

• Goed slapen zorgt voor een hogere HRV

• Minder stress en een rustigere ademhaling zorgen voor een hogere HRV.

De oplettende lezer zal zich nu misschien afvragen wat nu het kip en het ei is. Stel dat iemand de bovenstaande leefstijlfactoren beïnvloedt en de HRV verandert, wat zorgt dan voor de betere gezondheid? De aanpassing in de leefstijlfactoren of de verandering in HRV? Het is belangrijk om in gedachten te houden dat de HRV slechts een afspiegeling is van de gezondheid. Het zorgt niet op zichzelf voor een betere gezondheid. Uiteindelijk is het de gezonde leefstijl die zorgt voor een betere gezondheid én voor de hogere HRV.

Conclusie

Hartritmevariabiliteit is een veelbelovende methode om de gezondheid te monitoren; zeker aangezien het een goedkope en makkelijke meting is (mits je een smartwatch hebt). Een hoge HRV is een afspiegeling voor een betere gezondheid, maar uiteindelijk zijn het de gezonde leefstijlfactoren die zorgen voor een betere gezondheid én een hogere HRV. Daarnaast is het belangrijk om niet blind te vertrouwen op de HRV omdat het per individu enorm kan verschillen en er daarnaast ook hartritmestoornissen zijn die kunnen zorgen voor een hoge HRV.

Lezing hypes in de leefstijlgeneeskunde

Wil je meer leren over superfoods? Dan is onze lezing hypes in de leefstijlgeneeskunde misschien wel iets voor jou!  Klik op de button hieronder voor meer informatie.

Bronnen

1.         McCraty, R. and F. Shaffer, Heart Rate Variability: New Perspectives on Physiological Mechanisms, Assessment of Self-regulatory Capacity, and Health risk. Glob Adv Health Med, 2015. 4(1): p. 46-61.

2.         Shaffer, F., R. McCraty, and C.L. Zerr, A healthy heart is not a metronome: an integrative review of the heart's anatomy and heart rate variability. Front Psychol, 2014. 5: p. 1040.

3.         Shaffer, F. and J.P. Ginsberg, An Overview of Heart Rate Variability Metrics and Norms. Front Public Health, 2017. 5: p. 258.

4.         Nunan, D., G.R. Sandercock, and D.A. Brodie, A quantitative systematic review of normal values for short-term heart rate variability in healthy adults. Pacing Clin Electrophysiol, 2010. 33(11): p. 1407-17.

5.         Natarajan, A., et al., Heart rate variability with photoplethysmography in 8 million individuals: a cross-sectional study. Lancet Digit Health, 2020. 2(12): p. e650-e657.

6.         Souza, H.C.D., et al., Heart Rate Variability and Cardiovascular Fitness: What We Know so Far. Vasc Health Risk Manag, 2021. 17: p. 701-711.

7.         Catai, A.M., et al., Heart rate variability: are you using it properly? Standardisation checklist of procedures. Braz J Phys Ther, 2020. 24(2): p. 91-102.

8.         Buccelletti, E., et al., Heart rate variability and myocardial infarction: systematic literature review and metanalysis. Eur Rev Med Pharmacol Sci, 2009. 13(4): p. 299-307.

9.         Huikuri, H.V. and P.K. Stein, Heart rate variability in risk stratification of cardiac patients. Prog Cardiovasc Dis, 2013. 56(2): p. 153-9.